Αλυκές και Αλατωρυχεία

ΜΕΡΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η σημασία του νάτριο χλωριδίου ήταν γνωστή από την αρχαιότητα καθώς χρησιμοποιείται από τους προϊστορικούς χρόνους για να βελτιώνει τη γεύση και να συντηρεί τις τροφές. Ήταν τέτοια η σημασία του που πολλές φορές χρησιμοποιήθηκε ως νόμισμα για την αγορά δούλων και ως μισθός στους Ρωμαίους λεγεωνάριους, από όπου προκύπτει η λατινική λέξη salarioum (salarioum: μισθός – sal: αλάτι). Ακόμη οι φόροι που επιβλήθηκαν στο αλάτι από την Κίνα, τη Γαλλία και μέχρι τη Μεγάλη Βρετανία κατά τον μεσαίωνα απέφεραν σημαντικά κέρδη στα δημόσια ταμεία και χρηματοδότησαν πολεμικές εκστρατείες, αλλά προκάλεσαν και εξεγέρσεις και εκτεταμένα δίκτυα μαύρης αγοράς.

ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΑΤΡΙΟ ΧΛΩΡΙΔΙΟΥ

Το νάτριο χλωρίδιο ή κοινώς μαγειρικό αλάτι είναι το άλας στο οποίο οφείλεται κατά κύριο λόγο η αλατότητα του θαλασσινού νερού και του εξωκυττάριου υγρού πολλών οργανισμών, ενώ στον άνθρωπο έχει καθοριστικό ρόλο στην ισορροπία καλίου – νατρίου που ρυθμίζει τη λειτουργία των νευρικών κυττάρων. Στο φαγητό χρησιμοποιείται ως καρύκευμα και ως συντηρητικό τροφίμων, γιατί περιορίζει την ποσότητα του νερού και εμποδίζει την ανάπτυξη των μικροοργανισμών. Στη βιομηχανία χρησιμοποιείται σε πολλές βιομηχανικές διεργασίες και είναι μια βασική πηγή των ενώσεων του νατρίου και χλωρίου που χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες στη σύνθεση νέων προϊόντων. Ακόμη μεγάλες ποσότητες του χρησιμοποιούνται για την αποπαγοποίηση των δρόμων σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν.

ΠΗΓΕΣ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΝΑΤΡΙΟ ΧΛΩΡΙΔΙΟΥ

Το αλάτι παραλαμβάνεται από το θαλασσινό νερό με εξάτμιση στις αλυκές και ως ορυκτό, από τα αλατωρυχεία. Υπολογίζεται ότι οι θάλασσες και οι ωκεανοί περιέχουν διαλυμένους 4.10¹⁶ τόνους NaCl.

ΠΗΓΗ: Ελληνικές Αλυκές – Saltworks.gr

Οι αλυκές στην Ελλάδα

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΛΥΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΠΗΓΗ: http://195.134.76.37/chemicals/chem_NaCl.htm

Στην Ελλάδα συναντάμε αλυκές πλήρως μηχανοποιημένες (αλυκή Μεσολογγίου), αλλά και πρωτόγονες (αλυκή Κυθήρων).

Η δημιουργία μιας αλυκής σε έναν τόπο προϋποθέτει:

α) την ύπαρξη μεγάλης παράκτιας και σχετικά επίπεδης έκτασης με κατάλληλο έδαφος και

β) κατάλληλες μετεωρολογικές συνθήκες, που να ευνοούν την έντονη εξάτμιση και να εξασφαλίζουν χαμηλή βροχόπτωση από το Μάρτιο ως τον Οκτώβριο, που είναι η περίοδος συγκομιδής του αλατιού.

Η παραγωγή μαγειρικού αλατιού από τις ελληνικές αλυκές καλύπτει το 66% περίπου των συνολικών αναγκών της χώρας μας.

Το υπόλοιπο εισάγεται κυρίως από την Αίγυπτο και τη Γαλλία.

Η σημασία των αλυκών ως υγροβιότοπων

Οι αλυκές δεν αποτελούν απλούς υγρότοπους.

Μερικές από αυτές, όπως οι αλυκές Μεσολογγίου, Κίτρους και Μέσης, αποτελούν υγροβιότοπους που προστατεύονται από τη διεθνή συνθήκη Ramsar.

Στο σκληρό και αφιλόξενο περιβάλλον των αλυκών, οι οποίες συμπεριφέρονται σαν αλμυρές έρημοι, αντέχουν ορισμένα μόνο είδη οργανισμών.

Οι χερσαίοι φυτικοί οργανισμοί που συναντώνται στις αλυκές ανήκουν στο γένος αλόφυτα.

Στις αλυκές συναντάται μεγάλη ποικιλία ζωικών οργανισμών, όπως υδρόβια έντομα ή μικρά σκουλήκια, μικρά οστρακόδερμα μαλάκια, αρθρόποδα και ένα μικρό είδος ψαριού, ο aphanius fasciatus.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα είδη των πουλιών που έχουν παρατηρηθεί.

Ειδικά, στην αλυκή του Μεσολογγίου παρατηρήθηκαν εβδομήντα ένα είδη πουλιών, που έκαναν μόνιμη ή περιστασιακή χρήση των χώρων της αλυκής, από τα οποία είκοσι πέντε χαρακτηρίζονται ως είδη απειλούμενα με εξαφάνιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και είκοσι προστατεύονται από ελληνικές, κοινοτικές ή διεθνείς συμβάσεις.

ΠΗΓΗ: Ελληνικές Αλυκές – Saltworks.gr

Δραστηριότητα 1η: Το Αλάτι της Γης

Να χωριστείτε σε 4 ομάδες.

Η 1^η ομάδα να διερευνήσει και να καταγράψει τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής NaCl, τις σημαντικότερες αλυκές και τα σημαντικότερα αλατωρυχεία στον κόσμο και στην Ελλάδα.

Η 2^η ομάδα να διερευνήσει, να καταγράψει και να παρουσιάσει μύθους, παροιμίες, λαογραφικά στοιχεία, αλλά και έργα τέχνης ή ταινίες που έχουν χρησιμοποιήσει αλληγορικά το αλάτι (ενδεικτικά: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ, Τ. Μπουλμέτης) ή κυριολεκτικά (ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΤΗΣ ΓΗΣ, H. Bimperman 1954).

Η 3^η ομάδα να διερευνήσει, να καταγράψει και να παρουσιάσει τις μεθόδους παραλαβής του NaCl από το θαλασσινό νερό και να προτείνει τρόπους για την βελτιστοποίησή τους.

Η 4^η ομάδα να διερευνήσει, να καταγράψει και να παρουσιάσει τις μεθόδους παραλαβής του NaCl από τα αλατωρυχεία και να προτείνει τρόπους για την βελτιστοποίησή τους.